Gebruiker:Kees Langeveld/Latijn: verschil tussen versies
Regel 243: | Regel 243: | ||
!Betekenis |
!Betekenis |
||
|- |
|- |
||
|regina |
|||
|Regina |
|||
|''g'' als in Eng. ''goal'' |
|''g'' als in Eng. ''goal'' |
||
|koningin |
|koningin |
||
Regel 254: | Regel 254: | ||
|In prinkipio kreawit Deoes kaailoem et terram |
|In prinkipio kreawit Deoes kaailoem et terram |
||
|In het begin schiep God de hemel en de aarde |
|In het begin schiep God de hemel en de aarde |
||
|- |
|||
|sum |
|||
|soem |
|||
|zijn (koppelwerkwoord), ik ben |
|||
|- |
|||
|es |
|||
| |
|||
|jij bent |
|||
|- |
|||
|est |
|||
| |
|||
|(hij, zij, het) is |
|||
|- |
|||
|sumus |
|||
| |
|||
|wij zijn |
|||
|- |
|||
|estis |
|||
| |
|||
|jullie zijn |
|||
|- |
|||
|sunt |
|||
| |
|||
|(zij) zijn |
|||
|- |
|||
|Britannia est insula |
|||
| |
|||
|Brittannië is een eiland |
|||
|- |
|||
|Britannia et Madagascar sunt insulae |
|||
| |
|||
|Brittannië en Madagascar zijn eilanden |
|||
|- |
|||
|insula, insulae |
|||
| |
|||
|eiland, eilanden |
|||
|- |
|||
|paene |
|||
| |
|||
|bijna |
|||
|- |
|||
|peninsula (paene + insula) |
|||
| |
|||
|schiereiland |
|||
|- |
|||
|silva |
|||
| |
|||
|bos |
|||
|- |
|||
|magna |
|||
| |
|||
|groot |
|||
|- |
|||
|Silva et insula sunt magnae |
|||
| |
|||
|Het bos en het eiland zijn groot |
|||
|- |
|||
|puella |
|||
| |
|||
|meisje |
|||
|- |
|||
|bella |
|||
| |
|||
|mooi |
|||
|- |
|||
|mater |
|||
| |
|||
|moeder |
|||
|- |
|||
|Puella et mater sunt bellae |
|||
| |
|||
|Het meisje en de moeder zijn mooi |
|||
|- |
|||
|Estne Britannia insula? |
|||
| |
|||
|Is Brittannië een eiland? |
|||
|- |
|||
|Estne puelle bella? |
|||
| |
|||
|Is het meisje mooi? |
|||
|- |
|||
|ita |
|||
| |
|||
|ja |
|||
|- |
|||
|Suntne Britannia et Madagascar insulae? |
|||
| |
|||
|Zijn Brittannië en Madagascar eilanden? |
|||
|} |
|} |
||
Versie van 11 mei 2022 18:43
Wat de uitspraak betreft onderscheidt men klassiek en kerkelijk Latijn. Hoewel het klassieke Latijn een dode taal is, hebben wetenschappers door onderlinge vergelijking van geschreven bronnen de vermoedelijke uitspraak weten te reconstrueren. De uitspraak die tegenwoordig op de meeste scholen wordt geleerd, is niet meer dan een praktische benadering van deze klassieke uitspraak.
De uitspraak van het kerkelijk Latijn dat in de rooms-katholieke ritus wordt gebruikt, volgt in grote lijnen de klankvorming van het Italiaans, maar kent tal van "nationale" afwijkingen.
De onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest gangbare uitspraakregels van zowel het klassiek Latijn als het Kerklatijn.
Alfabet
Letter | IPA | Uitgesproken als... |
---|---|---|
a | a | |
b | b | |
c | [k]
[tʃ] |
k in koper
Kerklatijn: k, maar vóór e, i, y, ae of oe: uitgesproken als tsj in tsjilpen. |
d | d | |
e | e | |
f | f | |
g | [ɡ]
[ŋ] [ɲ] [dʒ] |
g in goal
Indien vóór n: uitgesproken als ng in tekening (agnus (lam) dus zoals richting Nederland). Kerklatijn: Samen met n uitgesproken als nj in franje (agnus dus zoals franje). Kerklatijn: Indien vóór e, i, y, ae of oe: uitgesproken als g in gin-tonic. |
h | [h]
- |
h in hoofd
Kerklatijn: Niet uitgesproken |
i | [i]
[j] |
i in rivier
In het klassiek Latijn wordt ook de [j]-klank als een i gespeld. Een i wordt aldus als een j uitgesproken voor een klinker. |
j | ||
k | k | |
l | l | |
m | m | |
n | [n]
[ŋ] [ɲ] |
n in naast
Indien vóór c, k, g of q: uitgesproken als ng in tekening. Kerklatijn: Indien na g: Samen met g uitgesproken als nj in franje. |
o | o | |
p | p | |
q | [k] | q in Qatar |
r | r | |
s | s | |
t | [t]
[ti] [ts] |
t in test
Kerklatijn: Indien vóór i: samen met i uitgesproken als ti in timo. Indien achter de i een klinker volgt wordt de uitspraak ts als in tsaar |
u | [u]
[ʋ] |
oe in boerderij
Indien na g of q: uitgesproken als w in water. |
v | [ʋ]
[v] |
w in water
Kerk- en Middeleeuws Latijn: Uitgesproken als v in veer. |
x | x | |
y | [y]
[i] |
u in huren
Kerklatijn: Uitgesproken als ie in hier. De y werd ingevoerd om Griekse leenwoorden te kunnen spellen. |
z | z |
De Romeinen kenden geen letter w.
Tweeklanken
Met dien verstande dat beide letters waaruit de klank bestaat ook tot dezelfde lettergreep behoren (anders is er van een tweeklank overigens geen sprake):
Combinatie | IPA | Uitgesproken als |
---|---|---|
ae | [ai]
[e] |
aai in aaien
Kerk- en Middeleeuws Latijn: Uitgesproken als ee in been. |
au | [aʋ]
[ɑu] |
aw in awaraboom
au in autisme |
eu | [eːu]
[eu]
[øː] [e] |
éoe in privéoefenterrein
eeuw in eeuwwisseling Kerklatijn: Nederland: Uitgesproken als ui in huis België, Frankrijk: Uitgesproken als eu in deur Elders: Uitgesproken als ee in in been |
oe | [ɔɪ]
[ø] |
oi in het Engelse woord boy
Kerklatijn: Uitgesproken als eu in deur |
Medeklinkercombinaties
Combinatie | IPA | Uitgesproken als... |
---|---|---|
ch | [kh] | kh in bakhouder |
gn | [ɲ] | ñ in piraña |
ph | [ph]
[f] |
ph in soephaantje
Kerklatijn: Uitgesproken als f in frank. |
th | [th]
[ð] |
th in eethoek
th in that |
Opmerkingen
- Lettercombinaties die niet in bovenstaande lijst zijn opgenomen, worden in principe zoals in het Nederlands uitgesproken.[1]
- u en v zijn in het Latijn spellingsvarianten van dezelfde letter, die afhankelijk van de context als oe of als een bilabiale w werd uitgesproken.
- Anders dan het Nederlands maakt het klassiek Latijn onderscheid tussen lange en korte klinkers/lettergrepen. Dit heeft gevolgen voor het woordaccent. In principe valt het accent altijd op de voorlaatste lettergreep (de paenultima), tenzij deze kort is. Is dit het geval, dan verschuift het accent een lettergreep naar voren (de antepaenultima).
- Een lettergreep is lang als
- de klinker erin "van nature" lang is;
- de klinker kort is maar gevolgd wordt door ten minste twee medeklinkers;
- er sprake is van een tweeklank (au, eu, etc.).
- Er zijn geen simpele regels te geven met betrekking tot de lengte van klinkers in afzonderlijke woorden, en men kan hiervoor het beste een woordenboek raadplegen.
Woordenlijst
Latijn | Uitspraak in klassiek Latijn | Betekenis |
---|---|---|
regina | g als in Eng. goal | koningin |
Veni, vidi, vici | weni, widi, wiki | Ik kwam, ik zag, ik overwon |
In principio creavit Deus caelum et terram | In prinkipio kreawit Deoes kaailoem et terram | In het begin schiep God de hemel en de aarde |
sum | soem | zijn (koppelwerkwoord), ik ben |
es | jij bent | |
est | (hij, zij, het) is | |
sumus | wij zijn | |
estis | jullie zijn | |
sunt | (zij) zijn | |
Britannia est insula | Brittannië is een eiland | |
Britannia et Madagascar sunt insulae | Brittannië en Madagascar zijn eilanden | |
insula, insulae | eiland, eilanden | |
paene | bijna | |
peninsula (paene + insula) | schiereiland | |
silva | bos | |
magna | groot | |
Silva et insula sunt magnae | Het bos en het eiland zijn groot | |
puella | meisje | |
bella | mooi | |
mater | moeder | |
Puella et mater sunt bellae | Het meisje en de moeder zijn mooi | |
Estne Britannia insula? | Is Brittannië een eiland? | |
Estne puelle bella? | Is het meisje mooi? | |
ita | ja | |
Suntne Britannia et Madagascar insulae? | Zijn Brittannië en Madagascar eilanden? |
Bron
Uitspraak van het Latijn, op nl.wikipedia.org. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 2 mei 2022.
Voetnoot
- ↑ Zie voor een uitleg van de Nederlandse uitspraak PEE en EF -een kwestie van Latijn