Geschiedenis van Israël/71-1899: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
| (15 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
Regel 12:
== 1e eeuw n.C. ==
Na de verwoesting van Jeruzalem in 70 komen nog meer Joden – vrijwillig of als gevangenen – in Rome.
In 73 vallen de laatste vestingen van de Joden in Judea: Herodeion, Machaerus en Masada. De volgende video vertelt (in het Engels) de verovering van Masada.
<youtube width="768" height="432">11iPrDv8aBE</youtube><BR>''The Siege of Masada (73 AD) - Last Stand of the Great Jewish Revolt''. Youtube.com: Invicta, 2 okt. 2016. Duur: 16 min. 40 sec.
Hiermede was aan de Joodse staat een eind gemaakt. Doch de aaneensluiting der Joden was nog sterk genoeg, om ook in de volgende periode hen het hoofd te doen opsteken.
== 2e eeuw n.C. ==
'''100 n.C.''': Hogescholen te Tiberias. Vaststelling der Massorah.
De godsdienstleraren waren de leiders van het volk; grote strijd hadden zij te voeren in het begin van de tweede eeuw tegen de invloeden van het gnosticisme op de nog geschokte gemoederen.
Regel 25 ⟶ 31:
Trajanus zond zijn beste veldheren: Quietus en Turbo. Turbo dempte de opstand in Egypte en Cyprus. Quietus deed hetzelfde in Mesopotamië. Vooral in Cyrene was het verzet bloedig en hevig. Doch ook deze pogingen om een niet meer mogelijke vrijheid te heroveren werden met geweld onderdrukt. Palestina had zich, onder invloed van enige, de gevolgen goed inziende, „geleerden" buiten de strijd gehouden.
'''130.''' Keizer Hadrianus (keizer 117-138 n.C.) bezoekt het land Israël. Hij verbiedt de besnijdenis en bevolkt Jeruzalem, dat hij begon te herbouwen, met Romeinse kolonisten, meest oud-soldaten.<ref name=":2">J.H. van Dale, ''Beknopte aardrijkskunde van Palestina, gevolgd door eene tijdtafel der bijbelsche geschiedenis: ingericht voor scholen en catechisatiën.'' Oostburg: A.J. Bronswijk, 1868, blz. 45.</ref>
'''132-135.''' Laatste opstand der Joden in Israël, onder Bar Kochba ('zoon der sterren'),door vele Joden voor de [[Messias]] gehouden. De opstand wordt tenslotte bloedig onderdrukt (135).
Toen keizer Hadrianus ten gevolge van het aandringen van Samaritanen, heidenen en christenen, zijn opnieuw gegeven verlof tot tempelherbouw had ingetrokken, Jeruzalem tot een heidense stad maakte, de landvoogd Tinius Rufus regeerde en in Simon Bar Kochba een voortreffelijke volksaanvoerder opstond, brak in 132 in het land van Israël de opstand uit. De laatste Joodse opstand aldaar.
Bar-Kochba was waarschijnlijk een bijnaam van Simeon, die op munten uit deze tijd als „vorst van Israël" voorkomt, en dus als Messias wilde optreden. Naast hem was Eleazar, de priester, leider van de opstand. Niet geheel zeker is het, of de Messiaanse aanspraken van Simeon de eerste aanleiding waren tot de oorlog, dan wel het door keizer Hadrianus uitgevaardigd verbod, de besnijdenis toe te passen, en zijn voornemen, op de plaats van het verwoest Jeruzalem een Romeinse stad, Aelia Capitolina, en een aan Zeus gewijde tempel te stichten.
De Romeinen werden overal verslagen. Bar Kochba, door de Rabbi Akiba als Messias erkend, werd meester van heel Palestina. Hadrianus zond zijn uitstekende veldheer Julius Severus. Met legioenen-overmacht drong hij heel langzaam de Joden terug in de vesting Bethar (Beth-thèr), hun laatste toevlucht, ten zuidwesten van Jeruzalem. De vesting hield het beleg een vol jaar, doch viel eindelijk door verraad van een Samaritaan (135 n.C.). Ook deze strijd eindigde met een volslagen onderwerping van de Joden.
50 vestingen, 985 aanzienlijke dorpen werden in dezen oorlog verwoest; 580.000 Joden vielen door het zwaard; talloos velen kwamen door honger, ziekte of in de vlammen om, en talloze Joden werden als slaven verkocht: Judea werd een woestenij.<ref name=":2" />
Godsdienstige plichtsvervulling werd verboden en met de dood gestraft. De Joden werd de besnijdenis en de openlijke uitoefening van hun eredienst verboden; op de puinhopen van Jeruzalem verrees een Romeinse stad, Aelia Capitolina, waar geen Jood de voet mocht zetten, waarin onderscheiden tempels ter ere van heidense godheden werden gesticht.
'''135-395.''' Het land van Israël is onder Romeinse heerschappij.
'''135.''' De Romeinen hernoemen Israël tot 'Palestina'. Het verblijf te Jeruzalem wordt de Joden verboden.
'''136.''' Keizer Hadrianus laat de herbouw van Jeruzalem voortzetten. Hij noemt de stad Aelia Capitolina en laat ook zijn eigen beeld plaatsen in de tempel van Jupiter Capitolinus, die hij stichtte op de plaats waar de Joodse tempel gestaan had.<ref name=":2" />
<u>Misjna</u>. Langzamerhand kon het volk zich herstellen en zich weer met zijn godsdienst en zijn wetenschap bezighouden. De grote leraar Rabbi Jehoeda (leefde 135 - 217), „de Vorst", verzamelde, in korte artikelen vervat, de tradities van de leraren (van de Tannaïem) tot op zijn tijd, rangschikte ze systematisch in zijn nog niet opgeschreven, maar in het geheugen bewaarde „Misjna" (lett. „lering", „geleerde sententie"); tegen het einde van de tweede eeuw was hij gereed. De Misjna werd de grondslag voor de studie in de leerscholen èn in Palestina èn in Babylonië.
== Ca. 200 - 500 n.C. ==
Regel 49 ⟶ 63:
== 4e eeuw n.C. ==
In Rome was reeds vóór Christus een Joodse gemeente. Keizer [[Constantijn de Grote]] (regeerde 308-337) en zijn opvolgers passen op de Joden allerlei uitzonderingsbepalingen toe en persen hen uit. Dit leidde tot een opstand onder Natronai; die onderdrukt werd.
'''321
'''336.''' Constantijn de Grote bouwt te Jeruzalem de prachtige kerk van het Heilige Graf.<ref name=":2" />
'''358.''' Vaststelling van de joodse kalender.
'''363.''' Keizer Julianus verleent vele Israëlieten het Romeinse burgerrecht en aandeel in het staatsbestuur. Hij wil de tempel te Jeruzalem op een kostbare voet doen herbouwen; doch dit wordt door het uitbarsten van ontzettende vuurvlammen uit de grond verhinderd<ref name=":2" />.
'''384.''' Vrijheid van godsdienst in Italië.
In de christelijke landen begonnen de onverdraagzaamheid en de kwellingen zodra het christendom macht had gekregen. De bisschoppen (bv. Ambrosius van Milaan, leefde 337-397) zorgden voor uitzonderingsbesluiten en synagoge-verbrandingen. Doch tot Justinianus (627—666) werden ze in hun ''godsdienstuitoefening'' niet beperkt.
'''395-536.''' Het land Israël onder Griekse heerschappij<ref name=":2" />.
== 5e eeuw ==
Regel 89 ⟶ 107:
Onder de Arabische heerschappij in Spanje konden ze normaal leven; alle wetenschappen bloeiden onder hen. De grote geleerden waren vaak de eerste staatsdienaren der kaliefen; zoals Joessoef Chasdaj ibn Sjaproet onder Abdarrahman III (912—961) in Cordova. De Talmoed-studie, de Hebreeuwse taalstudie, de Hebreeuwse dichtkunst werden ijverig beoefend, waarbij wij het voor ons merkwaardige schouwspel waarnemen, dat een heftige wetenschappelijke taalkundige strijd tussen twee wetenschapsmannen, Menachem ben Saroek en Doenasj ben Labras, en hun leerlingen, in poëtische vormen gevoerd werden, waarin ze elkaar vaak heftig, maar altijd echt dichterlijk in het Hebreeuws te lijf gingen.
Na de verovering van Babylonië kon het Jodendom in de studie daar weer tot vroegere glans terugkeren. De schoolhoofden hadden de titel van „Gaon" verkregen en deze tijd is (tot einde 10e eeuw) de tijd der „Gaoniem". De Talmoed werd ijverig bestudeerd, vooral op grond van de mondeling overgeleverde verklaringen. Onder invloed van de strijd in de omgeving kwam ook hier verzet tegen de traditie in verschillende vorm. Doch vooral was van grote invloed het optreden van Anan ben David, de stichter van de secte der Halaïeten. Deze secte verwierp theoretisch alle traditie; hield zich alleen aan de Bijbeltekst; en kwam vaak tot veel strengere wettentoepassingen, dan het traditionele Jodendom ; soms tot onmogelijke consequenties en vanzelf tot letterknechterij. Er ontstonden onder hen van zelf veel ondersecten. Wel nam tengevolge van hun optreden de studie van de Bijbel sterk toe; doch er ontstonden ook sterke richtingen onder hen, die het hele gezag van de Bijbel vernietigden. Verschillende oorzaken hadden mede een ongunstige uitwerking op de geestelijken toestand van de Joden in Babylonië; vooral de twisten omtrent de Gaonaten, de hoogste waardigheden: schoolhoofd te Soera en schoolhoofd te Poembedita. Een
Na zijn dood waren er weinig grote mannen, die hem opvolgden. Alleen de laatste hoofden Bab Sjeriera en zijn zoon Bab Haj (1000—1040) waren mannen van grote betekenis. De eerste had veel van politieke vervolging te lijden ; de laatste schreef belangrijke wetenschappelijke werken. Met zijn dood hield het Gaonaat op. Het Babylonische Jodendom verliest zijn betekenis. Het centrum der Jodenheid verplaatst zich voorlopig naar Spanje. Alleszins wonen nog enige eeuwen lang vele Joden in Babylonië en zijn er nog zeer lang zeer grote gemeenten.
Regel 95 ⟶ 113:
In de laatste eeuwen was de verspreiding van de Joden sterk geworden. Uit het Byzantijnse rijk waren Joden gevlucht naar het land van de Khazaren, een Tataarse stam ten noorden van de Kaspische Zee. De vorst van het land ging (1e helft 8e eeuw) tot het Jodendom over; en langzamerhand volgden zijn onderdanen zijn voorbeeld. Zijn land was een toevlucht voor Joodse vluchtelingen uit de Christelijke vervolgingen. De laatste Khazaren woonden in de Krim; een Russische grootvorst maakte (begin 11e eeuw) een einde aan hun rijk.
In
== 6e eeuw ==
'''541.''' Theodebert beperkt de rechten der Joden te Orleans tegen de huwelijken van Joden met Christenen.
'''562.''' Mishandeling van de Joden onder Chilperich. Priscus, een Jood, Muntmeester. Joodse huwelijken moeten in de christenkerken voltrokken worden.
'''582.''' Concilie te Orleans tegen de Israëlieten.
'''584.''' Bekeringsijver onder Guntram, die in 567 koning van Bourgondië, Marseille en Arles was geworden.
'''590.''' Paus Gregorius I klaagt bij Theoderik en Theodebart, dat de Joden ongestoord handel dreven in christenslaven. Gregorius I is de Joden niet ongunstig gezind.
== 7e eeuw ==
In Palestina plaatsten de Joden zich wegens de vervolgingen door de Christenen aan de zijde van de Perzische heerscher Chosroe II en hielpen hem in een bloedige oorlog (608—614) Palestina te veroveren.
'''615
Justinianus (627—666) verscherpte de oude drukkende besluiten en begon met het verbieden van allerlei godsdienstvoorschriften en schreef bv. voor, dat de Bijbelverklaringen voor het volk uit de Christelijke vertalingen moest geschieden.
'''627.''' Verbod tegen de slavenhandel.
De Perzische veroveraar van Palestina hield zijn beloften aan de Joden niet en teleurgesteld helpen zij Heraclius in zijn strijd (628) om Palestina.
'''629
'''636—1083.''' Het land Israël onder Arabische heerschappij. Ongeveer 636 veroverden Arabieren
'''640
'''689
Een paar keer werden Jodenverdrijvingen en doopdwang, met het stijgen van de macht der Katholieke geestelijkheid steeds sterker; kinderontrukking en goederenconfiscatie — tot eindelijk de Joden de Arabieren (711) als ware levensredders begroetten.
== 8e eeuw ==
In de Mohammedaanse staten langs de noordkust van Afrika woonden vele Joden. Velen hunner waren voortreffelijke schrijvers en leraars op algemeen-wetenschappelijk gebied: geneeskunde, sterrenkunde, wijsbegeerte, wiskunde.
Karel de Grote (regeerde 768-814) behandelde en verzorgde de Joden goed, die zich langzamerhand in zijn landen gevestigd hadden; hij stond hun toe, erfvrije goederen te bezitten en beschermde hun handel; reeds toen begonnen zij in de handel gedrongen te worden, vooral ook door de omstandigheid, dat zij in deze oorlogszuchtige tijden de enigen waren, die buiten de legers gesloten waren.
'''772.''' Onder de Arabieren in Spanje worden de Joden toegelaten en zeer begunstigd.
== 9e eeuw ==
'''800:''' Karel de Grote (regeerde als ''keizer'' van 800-814) is de Joden gunstig gezind. Scholen, synagogen. Izaäk, afgezant bij de kalief al Raschid. De missi dominici (Inspecteurs in de provincies) zetten de jaarmarkten van zaterdag op een andere dag. De mindere geestelijkheid is onverdraagzaam. Agobardus, bisschop, schrijft tegen de Joden. Onverdraagzaamheid ook in Nederland bij de hoge regering; bij de voornaamste bisschoppen vond men steeds verdraagzame beginselen maar bij de plaatselijke overheden en gewone herders veelal willekeur en vooroordelen.
Karel de Grote verblijft veeltijds te Aken en te Nijmegen, waar vermoedelijk reeds Joden gevestigd waren. Hij voltooit in Nederland de aanneming van de
'''807.''' De kalief Harun el Raschid stelt de kerk van het Heilige Graf onder het gezag van keizer Karel de Grote<ref name=":2" />.
Lodewijk de Vrome (regeert 814-840) beschermt de Joden.
'''839:''' Lodewijk de Vrome begunstigt de Joden en legt de grond tot de latere rijksbescherming, waaronder de Israëlieten door de Duitse keizers geplaatst werden. Lodewijk de Vrome heeft Zedekias tot lijfarts. Hij begunstigt inzonderheid rabbi Domat en zijn kleinzoon Samuël. Hij heeft een Magister Judaeorum, voor het afdoen van rechtszaken waarin Israëlieten gemoeid zijn.
'''840:''' De Duitse keizers na Lodewijk de Vrome volgen zijn voorbeeld. Karel de Kale (regeerde 840-877) beschermde de Joden.
Er waren Joden in de voornaamste steden van Duitsland en de Nederlanden. De graven echter mogen hen niet toelaten dan met bijzondere vergunning van de souverein. Zij behoren met lijf en goed de keizer, wat alleszins in hun belang was en tegen velerlei knevelarij waarborgde.
In Frankrijk levert de betrekkelijke rust, waarin de Joden er leven, wetenschappelijke vruchten op. Bijbelcommentaren, Agada-verzamelingen, homiletische werken stammen uit deze eeuwen voor de kruistochten (die in 1096 beginnen). En vooral de grote Talmoed- en Bij-
belverkla
== 10e eeuw ==
Na de tijd van Karel de Kale overwon de vervolgingszucht van de 'christengeestelijkheid', en vingen de plunderingen, verdrijvingen, drangdopen enz. aan. Vaak ontdekt men, dat in een stad in een bepaalde tijd Joden gewoond hebben, doordat het bericht van een plundering, moordpartij of verdrijving gevonden wordt. De Joden werden langzamerhand 's keizers eigendom ; hij beschermde hen—in naam — en zij moesten daar zware belastingen voor betalen.
Doch waar zij woonden, richtten zij hun Talmoed-leerscholen in. Beroemd is de Talmoed-school van Rabbénoe Gersjan (± 960-1040), „het licht der diaspora", te Mainz; hij schreef voortreffelijke, bondige commentaren op de Talmoed.
== Ca. 1000 - 1200 n.C. ==
Het tijdvak van ± 1000—1200 wordt gekenmerkt enerzijds door een opleving van het Jodendom, anderzijds door de bloedige vervolgingen, waaraan zij blootstaan. In Spanje woedde de strijd tussen Christenen en Mohammedanen, wat voor de rust van de Joden aldaar niet ongunstig was; ook in het Oosten was de oppermacht van de Arabieren tot de dood van Sultan Saladin in 1193 een periode van rust.
'''1012.''' Tijdens het leven van Talmoedgeleerde Rabbénoe Gersjan vond de eerste Jodenvervolging in Duitsland plaats; Hendrik II, bijgenaam "de Heilige", koning van Duitsland van 1002-1024, confisqueerde het vermogen der Joden uit Mainz, die zich niet wilden laten dopen.
Onder de Arabische heersers in Spanje leefden de Joden een normaal leven. Toen na de heftige twisten om de heerschappij Hisjam III, die in 1026 tegen zijn wil kalif geworden was, in 1031 Cordova verliet, was het einde der Omajjaden-heerschappij gekomen en viel Spanje in een aantal emir-staatjes uiteen. Wat de J. bij die oorlogen te lijden hadden, leden zij niet als Joden, doch met de andere bewoners van het land mee. En door de verschillende vorsten werden zij met hun andere onderdanen op één lijn geplaatst. De wetenschappen ontwikkelden zich onder hen. Zij beleven in de komende eeuwen de gouden tijd van de Middeleeuwse Hebreeuwse poëzie in Spanje. In de Talmoedstudie, de wijsbegeerte, de wiskunde enz. brengen zij 'onvergankelijke' werken voort. Velen van hen zijn de eerste staatslieden aan de verschillende hoven, o. a. Samuel ibn Nagdela (overl. 1055).
De eerste veroveringen van de christenen op de Arabieren in Spanje brachten weinig veranderingen in het lot der Joden, want de christelijke koningen hadden hen en hun intelligentie in de strijd tegen de Mohammedanen nodig en lieten hun de praktijk hun burgerrechten.
In de christenheid waakte door de kruistochten helaas een vijandige gezindheid op tegen alle ongelovigen, tegen de vijanden van het kruis van Christus. Deze stemming, hoewel niet de enige oorzaak, is toch niet vreemd aan de Jodenvervolgingen, tijdens verschillende kruistochten in ettelijke Duitse steden ingesteld.
Regel 151 ⟶ 194:
== 11e eeuw ==
De Talmoed-studie heeft haar beroemde tijd van „de vijf Izaks": de 11e eeuw. De dichter-famiïie Ibn Ezra uit Granada, de arts, dichter, Talmoedist, wijsgeer Jehoeda Hallewie, de wereldzwerver, exegeet, dichter, taalkundige Abraham Ibn Ezra ( ± 1090—1167), de wijsgeer Abraham Ibn Daud (± 1110—1180) en talloze anderen tonen door hun geschriften de hoogte der geesteswerkzaamheid.
'''1083-1099''' Het land van Israël onder Seltsjoeks-Turkse heerschappij.
'''1086.''' De in 1086 begonnen zegetocht der Almoraviden (regeerden 1040-1147) had voor de Joden bittere gevolgen. Die moslims wilden allen tot de Islam bekeren. Daar zij van de Joden alleen maar de verklaring eisten, dat zij aan Mohammeds zending geloofden en van tijd tot tijd de moskeeën zouden bezoeken, namen velen deze Islam aan. Hun latere volgers eisten echter meer.
'''1096-1099.''' De Eerste Kruistocht.
'''1096.''' Peter de Kluizenaar en Walter Gottschalk gaan ter kruistocht, en dwingen de Joden tot omhelzing van het christendom. De eerste voorloperstroepen onder Peter de Kluizenaar en Wouter zonder Have en andere aanvoerders kenmerkten hun weg door moorden en plunderingen en verkrachtingen. Het doden van een Jood verschafte volgens hen zondenkwijtschelding.
In Frankrijk begon het; doch de Joodse gemeenten te Worms, Mainz, Keulen en zijn omtrek, Trier, Metz en al de gemeenten op hun weg tot in Bohemen toe werden uitgemoord; leven bleef alleen, wie zich liet dopen. Ook in Gelder en Holland werd een bloedbad onder de Joden aangericht.
Toen de Boheemse Joden, na het voorbijtrekken der kruisvaarders, het land wilden verlaten om verdere vervolging te ontgaan, werden zij door hun keizer eenvoudig uitgeplunderd, zodat zij in armoede in het land moesten blijven.
Vinden een deel van de Joden een schuilplaats bij de keizer, op zijn burchten en in zijn steden. Anderen vluchten naar Moravië, Silezië en Polen.
'''1099.''' Op 15 Juli veroveren de Kruisvaarders Jeruzalem onder aanvoering van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Godfried_van_Bouillon Godfried van Bouillon] (1060-1100). Ze richten een slachting onder Joden en moslims aan. Ze drijven alle Joden naar de synagoge en steken die aan alle hoeken in brand. Jeruzalem wordt de zetel van een westers koninkrijk, het Koninkrijk Jeruzalem. Godfried van Bouillon wordt er de eerste christen-koning. Dit koninkrijk zal bijna een eeuw, tot 1187 bestaan.
De grote Talmoed- en Bijbelverklaarder [[Rasji]] (Rabbi Sjelomo ben Jitschak) (1040—1105), uit de school van Rabbénoe Gersjam, schonk een bijzondere glans aan het Franse Jodendom geschonken. De eerste kruistocht heeft hij nog beleefd.
== 12e eeuw ==
In de fanatieke oorlogen der Almoraviden (regeerden 1040-1147) en Almohaden (regeerden 1121-1269) in Zuid-Spanje vluchtten vele Joden naar de christelijke landen; vaak juist toen in andere landen van Europa de eindeloos-bloedige gruwelen van de kruistochten op de Joden plaats hadden.
'''1100.''' De geldhandel in Nederland is voornamelijk in handen van de Israëlieten. — In het Koninkrijk Jeruzalem sterft Godfried van Bouillion op 18 juli.
'''1105.''' [[Rasji]] de commentator (Rabbijn Salomo Ben Isak) sterft.
De kring van zijn kleinzonen en hun vrienden (12e en 13e eeuw) schept door haar grondige, opbouwend-kritische studie van de Talmoed en Rasji's verklaring een reconstructie vaak van principes, neergelegd in hun „Tosafot" (= toevoegingen), waarnaar men hen „Tosafisten" noemt.
'''1147-1149.''' Tweede Kruistocht. Een halve eeuw na de eerste kruistocht, die in 1099 eindigde met de verovering van Jeruzalem, hebben de moorden op Joden, tegen den wil van Bernard van Clairvaux — vooral door het ophitsen van Peter van Claguj — weer plaats; hoewel niet in de sterke mate van de eerste kruistocht; vooral de bevolking van Duitsland en Bohemen is bloedig getekend.
'''1148.''' Toen de Almohaden in 1148 Cordova en daarna geheel Zuid-Spanje veroverden, was het lot van de Joden daar bezegeld: de synagogen werden verwoest, de scholen gesloten, de Joden vluchtten naar het Noorden.
'''1160.''' Gunther van Castillon, domproost te Doornik, schrijft tegen de Israëlieten.
'''1183.''' De Joden vinden de ordebrieven uit.
'''1187.''' Op 4 juli breekt sultan Saladin de macht van de christenen in de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_bij_Hattin Slag bij Hattin], vlakbij het meer van [[Tiberias]]. Drie maanden later verovert hij Jeruzalem. Dit betekent het einde van het Koninkrijk Jeruzalem (1099-1187).
'''1189-1192.''' Derde Kruistocht.
'''1189.''' Een bloedige Jodenvervolging brak los in Londen, toen Richard Leeuwenhart bij zijn kroning in dit jaar de Joodse afgevaardigden, die hem kwamen huldigen, op aanstoken van de aartsbisschop van Canterbury niet ontving.
En toen hij op kruistocht naar het Heilige land vertrokken was, hielden de moorden op Joden en plunderijen van hun goederen niet op.
'''1190.''' Joden in 's-Hertogenbosch mishandeld.
== 1200 - 1500 ==
Regel 179 ⟶ 255:
== 13e eeuw ==
Onder Jan zonder Land, koning van Engeland 1199-1216, bereikten de kwellingen van de Joden in Engeland hun toppunt. Bovendien golden zij als 's konings eigendom, zodat de burgers, die de koning vijandig gezind waren en zijn eigendom wilden schaden, zich het eerst aan de Joden vergrepen. Emigreren was op straffe van verlies van leven en bezit verboden.
1202: Midden-Oosten getroffen door een aardbeving.[[Bestand:GermanJews1.jpg|miniatuur|Duitse joden in de 13 eeuw. Ter onderscheiding van andere burgers dragen zij spitse hoeden.]]
1204: Paus Innocentius III verordent onderscheid in kleding. Hij wil echter de Joden beschermd hebben. Er zijn veel Joden in Brabant. Zij belenen op panden, drijven handel in goud, zilver en edel gesteenten.
Regel 189 ⟶ 267:
In Nederland zijn de Joden doorgaans met een geel lint uitgemonsterd en dragen een punthoed. Even als de Lombardiers nemen de Joden in Nederland hoge renten en worden wel eens van woekerhandel verdacht.
'''1229—1239.''' Jeruzalem weder in de macht der christenen.
'''1229.''' Keizer Frederik II noodzaakt de sultan van Egypte hem Jeruzalem, Nazareth en het omliggende land bij verdrag af te staan, en laat zich te Jeruzalem als koning kronen.
'''1239.''' Jeruzalem valt weer in de handen van de Mohammedanen.
'''1254.''' Lodewijk IX (de Heilige) ijvert tegen de Joden. Enige wagens afschriften van de Talmoed te Parijs verbrand.
'''1270.''' De Joden in de Lage Landen zweren dat zij alle eerlijke lieden zijn en blijven in Antwerpen, Brussel en Leuven. Hertog Jan I beschermt hen.
'''1272.''' Onder koning Eduard I van Engeland (1272-1307) was 't leven van de Joden niet beter dan voorheen. De pauselijke decreten — die echter juist in de Italiaanse republieken het minst opgevolgd werden — maakten alle mishandeling en knechting en beroving en schanddaad tot een Godgevallig werk. De bloedbeschuldiging eiste in de Paasfeesttijd herhaaldelijk bloedige — natuurlijk onschuldige — offers; waar echter juist een pauselijke bul (1247) van Innocentius IV zich tegen verzette.
'''1290.''' Uit Engeland worden de Joden verbannen. 15.000 Joden zwerven rond. In Nederland worden er enige Joden opgenomen.
'''1291.''' Al-Ahsraf Khalil, sultan van Egypte, verovert, na een hardnekkige verdediging door christenen, Akko, hun laatste bezitting in het land van Israël.
'''1295.''' Hertog Jan II van Brabant en Limburg (hertog van 1294-1312) vergunt de Joden het oprichten van openbare geldbanken, een besluit dat hij later 1307 weer intrekt.
Bij gelegenheid van een nieuwe kruistocht geschiedt er nogmaals een Jodenmoord in Brabant. Hertog Jan ll geeft de Joden een schuilplaats op zijn slot te Gemappe en verdrijft de meute die hen kwam belegeren.
Regel 244 ⟶ 332:
Vanaf de tweede helft van de 19<sup>e</sup> eeuw was een sterke opleving van het nationaal besef bij de Joden te bespeuren. Onder de invloed van de druk, waaronder zij vooral in het Oosten van Europa verkeerden, wenkte velen opnieuw het ideaal van het oude land der vaderen. Een sterke drang naar kolonisatie in het historische thuisland viel waar te nemen. De hoop herleefde onder de Joden van een herstel van hun volksbestaan in het aan Abraham en zijn nageslacht beloofde land. Ten dele ging dit om buiten alle religieuze aspiratie; maar anderdeels werkte hierin ongetwijfeld nog het besef na van de betekenis, die in de geschiedenis der heilsopenbaring het oude volk van Gods verbond heeft gehad.
'''1517.''' De Turkse (Ottomaanse) sultan Selim I verovert het land van Israël. Het land zal onder vier eeuwen Turks-Ottomaanse heerschappij blijven tot de Britse verovering van het land Israël in december 1917.
'''1555.''' De leefruimte in Joden in Rome is beperkt tot een getto, dat is een krappe, onhygiënische wijk.<ref name=":0" />
== 16e eeuw ==
Joden uit Spanje en Portugal emigreren naar het land van Israël.
'''1585
== 17e eeuw ==
Regel 280 ⟶ 370:
'''1777.''' Joden uit Rusland emigreren naar het land van Israël.
'''1799.''' Napoleon trekt uit Egypte door de woestijn naar Jaffa, dat hij stormenderhand inneemt, en van daar naar Akko, dat hij 60 dagen vergeefs belegert. In de vlakte van Jizreël slaat hij de Turken. Hij drinkt persoonlijk door tot Nazareth, alvorens naar Egypte terug te keren.
== 19e eeuw ==
Regel 291 ⟶ 383:
'''1831.''' In Frankrijk wordt de emancipatie van de Joden voltooid.
'''1832.''' Mehmet Ali Pasha, Ottomaans gouverneur van Egypte, en zijn zoon Ibrahim—bei, beoorlogen Abdallah, de pasha van Akka, en nemen Syrië in bezit. Ibrahim verslaat de troepen van de sultan van Turkije, waarna deze met vader en zoon een vredesverdrag sluit, waarbij Méhmet Ali als onderkoning van Syrië wordt erkend, terwijl deze zijn zoon tot gouverneur er van benoemt.
'''1833.''' in Engeland worden de Joden tot de advocatuur toegelaten.
'''1834.''' Er breekt een opstand van Arabische boeren uit tegen de Egyptische dienstplicht en belastingheffing voor Arabieren in Palestina. Meer dan 40.000 Arabieren uit Samaria en Hebron trekken Jeruzalem in en plunderen de stad gedurende vijf tot zes dagen. Vele joden werden vermoord en hun vrouwen en dochters geschonden. De Egyptische generaal Ibrahim Pasha herovert de stad met 5000 soldaten en herstelt de orde. De generaal neemt Nabloes in, waar hij de bevolking ontwapent en 15.000 geweren in beslag neemt. Daarna trekt hij in augustus naar Hebron, waar hij de Arabische opstandelingen aanvalt, alsook de Joden. Zijn soldaten doden alle moslimbewoners die ze kunnen vinden. Sommige moslims vluchten naar de Joodse wijk, maar ook daar komen de soldaten en plunderen huizen en synagogen van Joden.<ref>https://elderofziyon.blogspot.com/2020/08/during-1834-peasants-revolt-in.html</ref>
'''1837.''' Galilea getroffen door een zware aardbeving met een kracht van 6.5 (schaal van Richter), die zes tot zeven duizend mensen het leven kost. — In Spanje worden de Joden sedert 1837 weer toegelaten.
'''
'''1841.''' Oprichting van een Evangelisch bisdom te Jeruzalem.
'''1845.''' in Engeland worden de Joden toegelaten tot de waardigheid van alderman,
'''1848.''' In Denemarken hebben de Joden sinds 1848 burgerrecht
Regel 306 ⟶ 406:
'''1858.''' In Engeland worden de Joden toegelaten tot het Parlement.
'''1860.''' Algerijnse stammen verhuizen massaal van Damascus naar Safed<ref>Joan Peters, ''From Time Immemorial'' (1984). Aangehaald in: Abbas: ‘De arabieren werden in 1948 niet verdreven maar vluchtten vrijwillig weg’, Brabosh.com, 1 jan. 2018.</ref>. — De eerste joodse kolonisten verlaten de veilige muren van Jeruzalem om nieuwe joodse wijken te bouwen.
'''1861.''' Aanstelling van een christenpasha in de Libanon.
'''1866.''' Een grote Amerikaanse kolonie vestigt zich in Jaffa. Het werd de Amerikaanse Adams kolonie genoemd. De heer Adams bezat geen eigendomsbewijzen; noch waren de kolonisten, die veel gekocht hadden, voorzien van de nodige documenten. Het beste en het grootste deel van het land dat zij hadden gekocht raakten zij kwijt.
'''1871.''' Het maandschrift De Katholiek bericht over het getal der Joden: "Volgens eene met zorg op gemaakte statistiek bedraagt het tegenwoordig getal Joden over de gansche wereld in ronde cijfers ruim 6,800,000 Hiervan leven er in Europa ruim 4,920,000 in Afrika 1,000,000 ín Azië 470,000 in Amerika 400,000 en in Australië 10,000."<ref>[http://books.google.nl/books?id=jh5QAAAAcAAJ De Katholiek; godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift, zestigste deel], 1871, blz. 240</ref>
Regel 316 ⟶ 418:
Over de geschiedenis van Israel van 1878 tot en met 1948, vanuit een Palestijns gezichtspunt: [http://www.youtube.com/v/XydXJ1J_ZY0 video] (10 minuten, Engels, Youtube)
'''1881.''' <u>Kief-pogrom</u>. Op 26 april begint in de Russische stad Kiev een pogrom die drie dagen aanhoudt. Hij verspreidt zich naar dorpen in de omliggende regio. De pogroms gaan de hele zomer door en verspreiden zich over het grondgebied van het huidige Oekraïne. Het sporadische geweld duurt tot de winter. De pogrom in Kiev wordt beschouwd als de ergste van de pogroms die in 1881 door het zuidwesten van het keizerlijke Rusland raasden. De directe aanleiding voor de pogrom in Kiev, net als op andere plaatsen, was de moord op tsaar Alexander II op 1 maart 1881, waarvoor de aanstichters de Russische joden de schuld gaven. De Zuid-Russische Arbeidersunie droeg bij aan de verspreiding en voortzetting van het geweld door het drukken en massaal verspreiden van een pamflet met de tekst:
''Broederwerkers. U slaat de Joden, maar zonder onderscheid. Men zou de Jood niet moeten slaan omdat hij een Jood is en op zijn eigen manier tot God bidt - inderdaad, God is één en dezelfde voor allen - in plaats daarvan zou men hem moeten slaan omdat hij de mensen berooft, hij zuigt het bloed van de werkende man.''<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Kiev_pogrom_(1881) Kiev pogrom (1881)], op: en.wikipedia.org. Enige tekst hiervan is vertaald en onder wijziging verwerkt op 23 dec. 2021.</ref>
[[Bestand:Pogrom Rusland 1881.jpg|geen|miniatuur|800x800px|Aanslag op een Jood te Kiev, in tegenwoordigheid van militairen, 1881. ]]
In dit jaar 1881 beginnen Joden uit Jemen terug te keren naar het land van Israël.
'''1882-1903.''' Eerste Aliyah: eerste grote immigratiegolf van Joden. Eerste grote emigratiegolf van Joden uit [[Rusland]] naar het land van Israël. — Stichting van de stad Rishon Le Zion (= Eerst naar Sion) door tien Russische joodse immigranten die 835 hectare land kochten. In 2019 was de stad in grootte de vierde van Israël.
'''1890.''' Stichting van de nederzetting Rehovot door Poolse Joden op braakliggende grond, gekocht van een Arabische christen. De gemeenschap zal uitgroeien tot 3.193 bewoners in 1931 en 132.671 bewoners in 2015.
'''1892.''' De eerste trein rijdt van Jaffa naar Jeruzalem.
Regel 324 ⟶ 432:
'''1897.''' Eerste internationale zionistische congres in Basel. De jonge Joodse journalist Theodor Herzl, die het congres organiseerde, gaf het verlangen en de beweging tot terugkeer naar het historische thuisland een naam: Zionisme. Hij vond dat een volk alleen op zichzelf moest vertrouwen. Hij had een visie en een plan om de oude droom van terugkeer te verwezenlijken.
'''1898.''' De Duitse keizer brengt een bezoek aan het land van Israël.
== Zie ook ==
Regel 332 ⟶ 440:
[https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Israël Geschiedenis van Israël], artikel op Wikipedia.nl, geraadpleegd op 1 okt. 2016. Enige tekst hiervan is verwerkt.
J.H. van Dale, ''Beknopte aardrijkskunde van Palestina, gevolgd door eene tijdtafel der bijbelsche geschiedenis: ingericht voor scholen en catechisatiën'' (Oostburg: A.J. Bronswijk, 1868), blz. 45-46. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt.
''Oosthoek's geillustreerde encyclopaedie'' (Utrecht: A. Oosthoek, 1925-1934) s.v. Joden. Tekst hiervan is onder wijziging verwerkt op 4 april 2024.
P.M. Wink, ''Geïllustreerde encyclopedie'' (Tweede, vermeerderde druk. Zaltbommel: 1916-1917) s.v. Joden. Tekst hiervan is verwerkt op 28 dec. 2016.
== Voetnoten ==
| |||