Geschiedenis van Nederland: verschil tussen versies

'''Immigranten. '''Onderzoek van prehistorisch DNA duidt erop dat zich hier agrarische immigranten afkomstig uit het Midden-Oosten hebben gevestigd. Enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling werden in Nederland Indo-Europese talen gesproken, te weten het Germaans, vooral in het noordelijke deel, en het Keltisch, wat zuidelijker. Vermoed wordt dat vóór de Indo-Europese talen hier een of meer talen afkomstig uit het Midden-Oosten werden gesproken, die later door de Indo-Europese talen werden verdrongen<ref>Gaston Dorren, [https://myjour.nl/a/onze-taal/wat-was-er-vr-het-nederlands Wat was er vóór het Nederlands? Sporen van prehistorische talen in de Lage Landen], op MyJour.nal, 14 juli 2015. De schrijver is taaljournalist.</ref>. Vanuit de 'Vruchtbare Sikkel' in het Midden-Oosten heeft de landbouw zich over Europa verspreid. 

<Youtube width="800" height="600">gubKIHgoOtk</youtube><BR>''Video: Crisis in de jaren dertig. Duur: 5 min 27 sec. Nederlands gesproken. Bron: Youtube.com.''

1931: ingenieur Anton Mussert richt een op Duitse leest geschoeide partij op, de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). 

1934: Koninging-moeder Emma overlijdt. 

1935: de NSB van Mussert wint bij verkiezingen 8% van de stemmen. 

1937: kroonprinses Juliana treedt in het huwelijk met prins Bernard van Lippe-Biesterfeld.

1938: 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Geboorte van Beatrix, dochter van kroonsprinses Juliana. In dit jaar doet hare majesteit een oproep tot 'morele en geestelijke herbewapening', naar het voorbeeld van de Oxford-beweging, als een tegenwicht tegen de militaire herbewapening in deze jaren. 

1939: De kinderbijslagwet voor loontrekkenden wordt van kracht: een extra uitkering in geld als men kinderen te zijnen laste heeft. - Op 1 september valt Duitsland buurland Polen binnen. 

'''1940-45'''. Nederland bezet door Duitsland. In de bezettingsjaren hebben zo’n 25.000 Nederlanders gediend in de Waffen-SS. Van de 80.000 joodse inwoners van Amsterdam zijn 61.000 zielen weggevoerd en omgekomen. Uit Den Haag zijn in de oorlog 10.000 Joden naar de concentratiekampen gebracht. Van alle Europese landen is in Nederland het hoogste percentage van de Joodse bevolking omgekomen. 

'''1940''': Op 26 september 1940 verbieden de Duitse bezetters alle Joodse bladen. Alleen de Joodsche Raad mocht een blad uitgeven: Het Joodsche Weekblad.

'''1941''': Op 22 en 23 februari vinden de eerste grote razzia's in Amsterdam onder de Joodse bevolking plaats; 427 Joodse mannen worden opgepakt. 

Op 25 en 26 februari is als protest tegen de razzias op Joden in Amsterdam een staking. Deze 'februaristaking' begon, op initiatief van communisten, in Amsterdam en uitbreidde zich uit naar de Zaanstreek, Haarlem, Velsen, Hilversum en de stad Utrecht en directe omgeving. Het was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter in Nederland. De staking was het enige massale en openlijke protest tegen de Jodenvervolging in heel bezet Europa.<ref>Artikel [https://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking Februaristaking] op Wikipedia.nl. Enige tekst hiervan is overgenomen op 21 feb. 2016.</ref>

In het najaar worden 22 communisten veroordeeld tot 10 jaar 'Tuchthuis' (Du. ''Zuchthaus)'' wegens het organiseren van de Februaristaking

'''1942''': De Japanse bondgenoten van Duitsland bezetten Nederlands Oost-Indië. 

In 1942 worden Joodse mannen opgeroepen om zich te melden bij een van de ruim vijftig Joodse werkkampen in Nederland, zoals De Vanenburg in Putten, waar de gevangenen moesten werken aan de wegen in de omgeving van Putten en aan de droogmaking van de Zuiderzee. Later werden gevangen weggevoerd naar Duitsland. Een schreef aan zijn vrouw: "Beste vrouw schrik niet en wees sterk. Zo-even is de Grüne Polizei in het kamp gekomen. Wij moeten morgen naar Westerbork en van daaruit naar Duitsland. Niets aan te doen. Hou je goed."<ref name=":0">[http://nos.nl/artikel/2155135-joods-monument-in-putten-onthuld-voor-vergeten-werkkamp.html Joods monument in Putten onthuld voor vergeten werkkkamp], nieuwsbericht op NOS.nl, 27 jan. 2017. </ref> 

Van 1942 tot 1944 worden vanuit Kamp Westerbork 107.000 Joden, 245 Sinti en Roma en enkele tientallen verzetsstrijders naar concentratie- en vernietigingskampen in het oosten  gedeporteerd; slechts 5000 zielen keerden terug. Op 15 juli 1942 vertrekt vanuit Westerbork de eerste trein naar Auschwitz, met 1132 Joden die de nacht ervoor vanuit Amsterdam in Westerbork waren aangekomen en 51 kinderen uit het weeshuis van het kamp. Slechts 8 mannen van dit eerste transport overleefden de oorlog. Het laatste transport was op 13 september 1944. 

'''1943''': In januari 1943 worden alle patiënten en het Joodse personeel van “Het Apeldoornsche Bosch”, een instelling voor Joodse psychiatrische patiënten en verstandelijk gehandicapte kinderen, gedeporteerd. Bijna niemand keerde terug. - Alle voormalige Nederlandse militairen moeten zich melden om opnieuw in krijgsgevangenschap te worden gevoerd. 

'''1944''': Op 13 september is het laatste transport van Joden vanuit Westerbork.  In dezelfde maand proberen de geallieerden via Nijmegen Arnhem te bereiken en zo de Duitse troepen te verdrijven. Deze operatie, genaamd 'Market Garden', mislukt grotendeels. 

Op 1 oktober 1944 voert de Duitse bezetter een razzia uit in Putten, waarbij het grootste deel van de mannelijke beroepsbevolking werd afgevoerd naar diverse concentratiekampen. Daarbij kwamen 552 mensen om het leven.<ref name=":0" />  

In de hongerwinter van 1944-45 sterven ruwweg 20.000 Nederlanders door honger, uitputting en kou, waarvan 9000 geregistreerde gevallen. Met 'operatie manna' werpen Britse bommenwerpers voedselpakketten af ten behoeve van de hongerende bevolking in het westen en midden van Nederland. 

'''1945''': In maart raakt Rauter bij een aanslag bij Woeste Hoeve (tussen Arnem en Apeldoorn) zwaar gewond. - Op 15 aug. capituleert Japan. Daarmee komt een einde aan een periode van bezetting van Nederlands-Indië waarin zo'n 140.000 Nederlandse burgers en militairen vastzaten in Japanse kampen. Zeker 25.000 van hen kwamen om. - In New York de oprichting van de United Nations Organization (UNO), met als doel de handhaving van vrede en veiligheid. 

1948: Koningin Wilhelmina doet om gezondheidsredenen afstand van de troon. Haar oudste dochter Juliana volgt haar op.

1949: Unieverdrag: Nederland draagt de soevereiniteit over aan 'De Republiek der Verenigde Staten van Indonesië'. 

1951: Op 2 oktober is de eerste televisie-uitzending, in Bussum

1952: De Beneluxlanden, Frankrijk, West-Duitsland en Italië ('Klein-Europa') richten de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) op. Hun kolen-en staalindustrie komen daardoor onder een gemeenschappelijk gezagsorgaan. 

1953: Een rampzalige overstroming treft Zeeland, 1800 mensen komen daarbij om het leven. De watersnood is aanleiding tot de Deltawerken. 

[[Bestand:Overstromingsgebied nederland 1953.png|geen|miniatuur|600x600px|Overstromingsgebied in 1953]]

1956: Op 5 januari is het eerste televisiejournaal door de Nederlandse Televisiestichting (NTS), de voorloper van de Nederlandse Omroepstichting (NOS). - Uitbreiding van het aantal zetels in de Tweede Kamer van 100 tot 150. 

1957: Invoering van de Algemene Ouderdoms Wet (AOW), die iedere Nederlander vanaf zijn 65e jaar een maandelijkse uitkering garandeert. Oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) of 'Euromarkt'. Oprichting van de Europese Gemeenschap van Atoomenergie (Euraton). 

1959: In maart worden er Tweede Kamerverkiezingen gehouden, die gewonnen worden door de Katholieke Volkspartij (KVP). Na een formatie van ruim twee maanden ontstaat het kabinet-De Quay, een coalitie van de christelijke partijen KVP, ARP en CHU en de liberale VVD. Het kabinet zal vier jaar bestaan. - Weduwen en wezen krijgen recht op pensioen door de Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW). 

=== Jaren '60 - '80 ===

Tot ongeveer 1960 was 'geestelijke verheffing van de arbeidersklasse' een belangrijke taak van de woningbouwverenigingen. Daarna werden zij vooral bouwers en verhuurders van sociale huurwoningen.  

Jaren '60 - '80: Tweede feministische golf in Nederland en andere Westerse landen.

1960: Sinds 1960 neemt de ontkerkelijking snel toe. In het landbestuur verliezen de christelijk-confessionele partijen in de jaren '60 hun meerderheid. - Koningin Juliana opent in Amersfoort het centrum 'Sinaï-kliniek', dat psychiatrische zorg voor Joodse mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd en zorg voor Joodse cliënten met een verstandelijke handicap biedt. 

1962: Prinses Wilhelmina, die 14 jaar eerder afstand van de troon had gedaan, overlijdt op 28 november. 

1964: Er komt een tweede TV-zender: Nederland 2. 

1965: Kiesgerechtigde leeftijd volgens het actief kiesrecht wordt verlaagd van 24 naar 21 jaar.

1966: De helft van de bevolking gaat vrijwel iedere week naar de kerk. 

1967: In juni barst in Israël een oorlog met Arabische buurlanden los, die zes dagen zal duren ('Zesdaagse oorlog'). Nederland staat pal achter Israël<ref>[https://www.npo.nl/andere-tijden/20-05-2017/VPWON_1267534 Pal achter Israël], documentaire in de serie Andere tijden, 20 mei 2017. Duur: 30 minuten. Andere Tijden is in Nederland het geschiedenisprogramma van de NTR en de VPRO.</ref>. Joodse Nederlanders trekken naar Israël om te helpen. Nederland zendt munitie en wapens. - In dit jaar doen kleurentv's hun intrede.

1970: Opkomstplicht voor de verkiezingen afgeschaft. 

1971: De eerste abortuskliniek opent haar deuren in Arnhem, negen jaar voordat de abortuswet in de Tweede Kamer wordt aangenomen (1980).

1972: De kiesgerechtigde wordt verlaagd van 24 naar 21 jaar.

1973: Vanuit diverse christelijke groeperingen ontstaan initiatieven om mensen in nood wereldwijd te helpen. Uit deze initiatieven ontstaan de hulporganisaties ''Tear'', ''Woord en Daad'' en ''ZOA''.

1976: Invoering van de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet (AAW), die alle ingezetenen beneden de pensioengerechtigde leeftijd (65 jaar) verzekert tegen de geldelijke gevolgen van arbeidsongeschiktheid. 

1980: Op 31 januari kondigt koningin Juliana aan dat zij zal aftreden. Op 30 april – de dag van haar 71e verjaardag – treedt zij af en wordt zij opgevolgd door haar dochter Beatrix. - Op 18 december stemt de Tweede Kamer met één stem meerderheid in met de Wet Afbreking Zwangerschap. [[Abortus]] werd hierdoor legaal en beschikbaar voor alle vrouwen, tot de 24ste week van hun zwangerschap. 

1981: Op 28 April 1981 wordt de Wet Afbreking Zwangerwet (abortus) met één stem meerderheid aangenomen in de Eerste Kamer, ruim vier maanden nadat de wet in de Tweede Kamer is aangenomen.

1983: De leeftijd waarop een volksvertegenwoordiger gekozen mag worden, wordt verlaagd tot 18 jaar. - Het werkloosheidspercentage komt op 10,7 procent van de beroepsbevolking, het hoogste niveau ooit. Er zijn 585.000 werklozen. - De [[Reformatorische Maatschappelijke Unie (RMU)|Reformatorische Maatschappelijke Unie]] wordt opgericht. De aanleiding was een staking: toen het politiepersoneel in 1983 het werk neerlegde, was dat voor de oprichters van de RMU een brug te ver. 

1984: Op 1 november treedt de Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ, de abortuswet) in werking, bijna vier jaar nadat de wet in de Tweede Kamer is aangenomen. 

1988: Er komt een derde publieke tv-zender, Nederland 3. 

1989: Oprichting van de politieke partij GroenLinks.

=== Jaren '90 ===

In de jaren '90 raken Nederlanders ontgoocheld door neo-liberalisme, commercie en 'hyper-individualisme' en krijgen zij meer behoefte aan nieuwe opvattingen over de samenleving en wat het goede leven inhield. De belangstelling voor filosofie neemt toe. 

1994: Voor het eerst in deze eeuw neemt geen christelijke politieke partij deel aan de nieuwe regering. - Een groot deel van de woningbouwcorporaties krijgt geen subsidies van het rijk meer. De bouw van duurdere huur- en koopwoningen wordt voor hen aantrekkelijker, omdat die meer opleverden. 

1996: Van de bevolking gaat 21% vrijwel iedere week naar de kerk. - Afschaffing van de dienstplicht. 

1997: Deltawerken voltooid. 

Voor de recente geschiedenis van Nederland, zie [[Nederland]].

== Meer informatie ==

'''Recente geschiedenis. '''Over de recente geschiedenis van Nederland, zie [[Nederland]]

'''Educatieve informatie''' voor alle geïnteresseerden in de Nederlandse cultuur en geschiedenis, en in het bijzonder voor leerlingen en docenten in midden- en bovenbouw basisonderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs: [http://entoen.nu/ EnToen.Nu] 

'''Topografische kaarten''' vanaf 1815 zijn makkelijk te bezien op [http://www.topotijdreis.nl/ TopoTijdreis.nl]

== Bronnen ==

Jan Brouwer, ''Geïllustreerde Encyclopaedie''. 's-Gravenhage, 1894 (2e herziene druk) s.v. Nederland.

A.J. Dekker, ''Geschiedenis van ons vaderland; leesboek voor de hoogste klassen der christelijke school. ''Tweede, gewijzigde druk. 's-Gravenhage: Joh. Ykema, 1906. Uit de tijdtafels is tekst genomen. 

P. Louwerse, ''Geïllustreerde vaderlandsche geschiedenis''. Amsterdam, 1908.

A. Nuiver en O.J. Reinders, ''Tijdrekenkundig overzicht van de vaderlandsche geschiedenis; met aantekeningen''. 17e herziende druk. Groningen, Den Haag: J.B. Wolters uitgeversmaatschappij, 1924. Tekst hiervan is verwerkt op 23 aug. 2015. 

L.J. Tielemans, ''Schetsen van de geschiedenis van ons vaderland''. Arnhem, 1896. Uit de tijdtafel is tekst genomen. 

Cor Steentjes, Jan van Exter, ''Kijk-leesboek van de vaderlandse geschiedenis''. Baarn: Hollandia B.V., 1981. 

A. van der Wal en B. van der Werff, ''Voor school en catechisatie'' (Harlingen: G. Althuis, 1910), blz. 25-30. 

== Voetnoten ==